Γ' Βενετοκρατία

Το 1463, όταν ξέσπασε πόλεμος μεταξύ των Τούρκων και των Βενετών, κάποιος Κομνηνός (Comino), μετά από επάλληλες επιδρομές κατέλαβε το κάστρο της Μύρινας και εδραίωσε την εξουσία του (για μερικούς ερευνητές πρόκειται για τον Γεώργιο Δρομοκάτη Παλαιολόγο Κομνηνό, ο οποίος και σε άλλα μέτωπα συνέχισε να αγωνίζεται με τους Βενετούς στον πόλεμό τους με τους Τούρκους – για άλλους ήταν ένας πειρατής από τον Μοριά). Αναγνωρίζοντας όμως την αδυναμία του να διατηρήσει την εξουσία χωρίς βοήθεια, παραχώρησε την κατάκτησή του έναντι ανταλλαγμάτων στους Βενετούς, για τους οποίους η γεωγραφική θέση του νησιού ήταν μεγάλης στρατιωτικής σημασίας στον πόλεμο με τους Τούρκους. Ο Δημήτριος Παλαιολόγος, ο οποίος, όπως έχει ήδη ειπωθεί, μετά το διωγμό των Βενετών από την Λήμνο το 1459 είχε οριστεί διοικητής του νησιού υπό την κυριαρχία του Μωάμεθ Β΄, έχοντας έδρα την Αίνο της Ανατολικής Θράκης δεν είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με το νησί. Το 1464 λοιπόν, ο βενετικός στόλος με τον ναύαρχο Λουίτζι Λορεδάνο (Luigi Loredano) έπλευσε στην Λήμνο παρέλαβε το κάστρο της Μύρινας και στην συνέχεια κατέλαβε όλο το νησί. Η νέα κυριαρχία των Βενετών στο νησί, που ήταν και η τελευταία, διήρκησε 15 χρόνια, σχεδόν όσο διήρκησε και ο πόλεμος (1ος Βενετοτουρκικός πόλεμος 1463–1479) που διεξήγαγαν με τους Τούρκους.

Κατά την διάρκεια της κυριαρχίας των Βενετών στο νησί, οι Τούρκοι πραγματοποίησαν πολλές επιθέσεις πράττοντας, σχεδόν κάθε χρόνο, επανειλημμένες προσπάθειες ανακατάληψης του νησιού και του κάστρου, όπως λόγου χάριν το 1468 όταν επιτέθηκαν στο νησί και πολύ πιθανόν και στο κάστρο με 11 πειρατικά πλοία χωρίς επιτυχία ή τον επόμενο χρόνο το 1469, όταν επανήλθαν με περισσότερο μένος και λεηλάτησαν τον Κότσινα.

Φοβερή επίθεση κατά του νησιού πραγματοποιήθηκε το 1470, όταν ο ναύαρχος Μαχμούτ Πασάς επιτέθηκε με μεγάλη αγριότητα στο νησί, κατέλαβε τον Κότσινα και λεηλάτησε μέχρις εσχάτων την γύρω περιοχή χωρίς όμως να καταφέρει, παρ' όλες τις προσπάθειες, να κάμψει την ισχυρή ναυτική δύναμη των Βενετών και να κυριεύσει το σημαντικότερο οχυρό, το κάστρο της Μύρινας. Συγκεκριμένα στο κάστρο της Μύρινας, το οποίο το υπεράσπιζε ο Αντώνιο ντε Καπότο (Antonio de Capoto), ο Μαχμούτ Πασάς σημείωσε δυο συνεχόμενες ανεπιτυχείς πολιορκίες. Αρχικά πολιόρκησε το κάστρο τον Μάρτιο του 1470, αλλά παρόλο που διέθεται περισσότερα πλοία απεχώρησε μην τολμώντας να αναμετρηθεί με τον βενετικό στόλο. Αργότερα, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, το πολιόρκησε εκ νέου επί 5 συνεχόμενα ημερόνυχτα πραγματοποιώντας 5 συνεχόμενες εφόδους, αλλά αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία και να αποχωρήσει παρά την μεγάλη αριθμητική υπεροχή του σε άνδρες και πλοία (70.000 χιλιάδες άνδρες και 300 πλοία έναντι 33 βενετικά), αποφεύγοντας ακόνη μια φορά να αντιμετωπίσει τον βενετικό στόλο που είχε παραταχτεί σε θέσεις ναυμαχίας.

Είναι βέβαιο ότι οι Τούρκοι ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις για να καταλάβουν την Λήμνο, αλλά και οι Βενετοί με την βοήθεια των κατοίκων, αγωνίστηκαν σκληρά για να υπερασπίσουν το νησί και να αποτρέψουν την κατάληψή του. Οι Έλληνες, όπως γενικά στους βενετοτουρκικούς πολέμους, πολέμησαν στην πλευρά των Βενετών όχι μόνο επειδή θεωρούσαν ότι οι Βενετοί ήταν λιγότερο σκληροί από τους Τούρκους αλλά και επειδή έτρεφαν την ελπίδα ότι οι Βενετοί, όντας εχθροί των Τούρκων, ίσως τους βοηθούσαν να απαλλαγούν από τον Τούρκο κατακτητή.

Τελικά, στο τέλος του Ιανουαρίου του 1479, οι Βενετοί μη μπορώντας να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του πολέμου που προϋπόθετε ετοιμοπόλεμο στρατό και στόλο στις ναυτικές βάσεις τους και μην αντέχοντας τις συνεχόμενες οθωμανικές πιέσεις αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Η Λήμνος πέρασε οριστικά στην κυριαρχία των Τούρκων και η βενετική κυριαρχία στην Λήμνο έπαυσε. Σχεδόν δυο αιώνες αργότερα, η επιτυχής βενετική επανακατάκτηση του νησιού ήταν μικρής διάρκειας (1656-1657) και η τελευταία δια παντός βενετική εξουσία στο νησί.

Οι πολεμικές συγκρούσεις και πολιορκίες αναμφίβολα είχαν προξενήσει στο φρούριο σημαντικές καταστροφές. Σε αυτές προστέθηκαν και οι καταστροφές που προξενήθηκαν από έναν μεγάλο σεισμό, ο οποίος έπληξε το νησί το 1471. Ο Κοριόλανο Τσιππίκο /Τσιτσιπάς (Coriolano Cippico) εξιστορώντας τις πράξεις του κορυφαίου Βενετού στρατηγού Πιέτρο Μοσενίγκο (Pietro Mocenigo) την περίοδο 1472-4, σημείωσε ότι σε έλεγχο που πραγματοποίησε ο Μοσενίγκο το 1472 στο νησί βρήκε ότι οι οχυρώσεις του κάστρου της Μύρινας βρισκόταν σε σημαντική κατάσταση παρακμής με μεγάλο τμήμα των τειχών και πύργων του να βρίσκεται σε ερείπια. Επίσης αναφέρει ότι ο Μοσενίγκο επισκεύασε με πολύ επιμέλεια το κάστρο και τοποθέτησε ισχυρή φρουρά.

Μεγάλες επισκευαστικές και ενισχυτικές εργασίες έλαβαν χώρα στο κάστρο και το 1477, όταν την επιμέλεια των οχυρώσεων του νησιού είχε αναλάβει ο τελευταίος διοικητής των Βενετών Φραγκίσκος Πασχαλίγκος (Francisco Pasqualigo) κατά την περίοδο 1474-1477. Ο Πασχαλίγκος μετά από επιθεώρηση των οχυρώσεων στο νησί και τον εντοπισμό των αδύνατων σημείων προέβη στην κατασκευή συμπληρωματικών οχυρωματικών έργων δίνοντας βαρύτητα στο κάστρο της Μύρινας που ήταν και το σπουδαιότερο. Στο Chroniques Greco-romanes του Καρλ Χοπφ (Karl Hopf), διαβάζουμε: «Paleokastro, Lemni castrum, a Venetis in Aegeo mari contra Turcos proeliantibus munitur».

Μάρτυρες της Βενετικής κυριαρχίας στο κάστρο από αυτήν την περίοδο είναι δύο μαρμάρινες πλάκες, με ανάγλυφες παραστάσεις. Η μία πλάκα, διαστάσεων 0,875μ x 0,61μ x 0,20μ, φέρει την συνηθισμένη βενετική παράσταση με το σύμβολο της Βενετίας, ένα λιοντάρι που κρατά με τα δάκτυλα του δεξιού ποδιού του ένα ευαγγέλιο, πάνω από μια σειρά 3 ανάγλυφων πλακιδίων που κάποτε πλαισίωναν τους θυρεούς, τώρα εντελώς καταστραμμένους, των Βενετών Δόγηδων ή διοικητών του κάστρου αυτής της περιόδου (βρίσκεται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Μύρινας).

Η δεύτερη μαρμάρινη πλάκα, διαστάσεων 0,55μ x 0,41μ x 0,16μ, βρίσκεται εντοιχισμένη ανάποδα σε δεύτερη χρήση στις επάλξεις των νοτιοδυτικών τειχών και φέρει 2 ανάγλυφα πλακίδια τα οποία παισιώνουν 2 ανάγλυφους θυρεούς, της οικογενείας Μόρο (Moro) και του Νικολό Τρόνο (Nicolo Trono). Ο Χριστόφορο Μόρο (Christoforo Moro) διετέλεσε Δόγης της Βενετίας (1462-1471) και ο Λουίτζι Μόρο διοικητής της Λήμνου από το 1471 έως το 1474 ενώ ο Νικολό Τρόνο (Nicolo Trono) έφερε τον τίτλο του Δόγη της Βενετίας από το 1471-1473.

Απόηχος της βενετικής εξουσίας ήταν και διάφορα τοπωνύμια που είχε ακούσει ο Ιταλός περιηγητής Βιντσέντζο Κορονέλλι (Vincenzo Maria Coronelli) στο πέρασμά του από το κάστρο μεταξύ 1690-95, όπως Άγιος Μάρκος, Άγιος Ρόκκος, Αγία Μαρία, προφανώς από ονόματα ναΐσκων που υπήρχαν κατά την περίοδο της βενετοκρατίας.